کروماتوگرافی

کروماتوگرافی:
کروماتوگرافی یکی از قدرتمندترین و منعطف‏ترین روش آنالیزی قابل دسترس شیمیدانان بوده و این قدرت ناشی از ظرفیت این روش آنالیز در تعیین کمی و تعداد اجزاء موجود در یک مخلوط می‏باشد. و انعطافش بخاطر ظرفیت و توانایی انجام آنالیزها در دایره وسیعی از انواع نمونه‏های گازی- مایع یا جامد موجود در طبیعت می‏باشد. بعلاوه نمونه‏ها در روش کروماتوگرافی می‏تواند هم بصورت یک جزئی و هم بصورت چند جزئی مورد مطالعه قرار گیرند. جنبة دیگر انعطاف پذیری این روش بخاطر این است که آنالیزها می‏توانند بکرار روی دستگاههای گران قیمت انجام یافته یا با استفاده از بشقابکهای کروماتوگرافی در یک سیستم ساده‏تر و ارزان بنام Thin layer صورت پذیرد.
کاراکتر منحصر بفرد روش کروماتوگرافی که سبب مفید بودن آن گشته ناشی از طبیعت دو گانه در عملکرد این سیستم می‏باشد. در حقیقت سیستم کروماتوگرافی ترکیبی از دو عملکرد اندازه‏گیری و جداسازی است. نمونه ابتدا از داخل ترکیبات منفرداً جداگشته و سپس توسط استفاده از سنسور (Sensor) با یک پاسخ کمی، کمیت هر یک از ترکیبات حاضر قابل اندازه‏گیری می‏باشد.
کشف کروماتوگرافی به حدود صد سال پیش بر می‏گردد اما در چند سال اخیر رشد سریعی در بخش تکنیک و دستگاههای وابسته صورت پذیرفته که این حالت ایده‏آل را Steady state نامیده‏اند. هر چند پیشرفتهای بسیاری در زمینه روش شناختی و Process اطلاعات کروماتوگرافی به ثبوت رسیده اما هیچ کدام از تمرینات تکنیکی وسیع تر از قلمرو گزارشات مخصوص یک کروماتوگرافیست تاکنون نرسیده، کروماتوگرافی امروزه بعنوان هسته تکنیکهای مورد استفاد در آنالیزهای متداول و یک کروماتوگراف بعنوان یکی از دستگاههای مهم و حاضر در آزمایشگاههای تجزیه مورد استفاده می‏باشد. تکنیکهای کروماتوگرافی هر چند خیلی خوب تثبیت گشته‏اند اما ساده نبوده و در این روش داشتن یک سری اطلاعات و آگاهی از Infra – red spectroscopy جهت استفاده در مقاصد تجزیه‏ای و فهمی دقیق از آنالیزها در کروماتوگرافی لازم می‏باشد.

یک تاریخچه کوتاه از LC
روش کروماتوگرافی توسط یک گیاه شناس روسی بنام TSWETT در حدود یک قرن پیش اختراع گشته است. (1900-1895).
Tswett در نیوزلند تحصیل کرده بود اما به جهت انجام تحقیقاتش روی پیگمانهای گیاهان به روسیه آمده بود. در تکنیکش به عصاره گیاه اجازه می‏داد تا از میان یک بستر قوی کربنات کلسیم به آرامی عبور نماید. او نتایج آزمایشات و کشفیات خود را در بخش Biological نشریات Warsaw Naturalist's society در سال 1903 به چاپ رساند. نام کروماتوگرافی از کلمه Chromos به معنای رنگ می‏باشد که در اصل از باندهای رنگی حاصله روی سطح جاذب در کروماتوگرافی الهام گرفته هر چند هم اکنون نیز از کروماتوگرافی در کارهای مطالعاتی رنگها استفاده می‏گردد. اما استفاده از نام کروماتوگرافی روی این علم جداسازی، با وجود نامأنوس بودن با کاربردهای متنوع کنونی هنوز متداول می‏باشد. کارتسوت در آن زمان ناتمام ماند و دو دانشمند دیگر بنامهای Willstatter و Stoll ادامه کارهای تسوت را شروع کردند تجربیات آنها نیز بدلائلی ناتمام ماند.
در حدود بیش از 30 سال پیش Kuhn و کارکنانش موفق شدند کاری مشابه کار اصلی Tswett را تکرار نمایند و Lutein و Xanthin رااز عصاره گیاهی جدا نمودند.
به هر حال به رغم موفقیت Kuhn و دسترسی به تجربیات تحت تکنیک جدید علائق را در زمینه این علم و ادامه پیشرفتها تا حدی جذب نمود. در 1941: مارتین Martin وسینگ Synge، کروماتوگرافی (مایع- مایع) را با پایه فاز ثابت Stationary phase معرفی نمودند.
در این روش آب روی سیلیکا در شکل یک بستر Pack شده برای جداسازی بعضی استیل آمینو اسیدها بکار می‏رود.
این نکته جالب است که اگرچه شکوفایی LC در سال 1963 شروع شد اما در اصل با رشد مراتب بکار رفته در کروماتوگرافی در زمینة قدرت حلالیت بالا و جداسازی سریع و دست یافتنی تجهیزات ضروری بنام HPLC: High performance liquid chromatography توسط مارتین در سال 1941 بنا گردید.
وضعیت ارائه شده توسط مارتین در سال 1941 تمام شرایط مورد نیاز اعم از کارایی بالا و جداسازی بالا را با ستونهای مدرن LC شامل می‏گردد. در پیشنهادات Martin و Synge اصلاح سیستم فاز متحرک مایع توسط گاز که باعث افزایش سرعت انتقال بین فازها و در نتیجه جداسازی بهتر می‏گردد به چشم می‏خورد. و از آنجا بود که کروماتوگرافی گازی (GC) متولد شد و یک ناحیه مهم و جدیدی را در گسترش کروماتوگرافی آغاز نمود.
 
                                                                گردآورنده  :  میرفتحی